کنفرانس دانشجویی

پسته یک محصول صادراتی اصلی ایران می باشد.این کشور اولین تولید کننده ی پسته در دنیا می باشد.یکی از مسائل جدی که صادارت این محصول پر ارزش را در معرض خطر قرار داده است 

آفلاتوکسین می باشد. که بر اساس تحقیقات جدید میزان افلاتوکسین پسته ایرانی در حدوداستانداردهای کشور امریکا و فراتر ازاستانداردهای کشورهای اروپایی است و این باعث کاهش صادرات به کشورهای اروپا شده است و در نتیجه از نظر اقتصادی باعث ضررهای مالی شده است . 

افلاتوکسین ازمتابولیتهاقارچهایی مثل آسپرژیلوس فلاووس و آسپرژیلوس پارازیتیکوس می باشد که خطرات زیادی برای سلامتی انسان از جمله سرطان کبد دارد. بر اساس تحقیقات بعمل آمده روی ارقام گوناکون پسته و لکه دار بودن یا نبودن آن دیده شده که پسته های رو آبی لکه دار دارای بیشترین مقدار آفلاتوکسین هستند و از نظر آماری بین مقدار آفلاتوکسین در پسته های لکه دار ارقام مختلف تفاوت معنا داری وجود دارد و بیشترین مقدار در پسته های لکه دار زرد و قهوه ای رقم احمد آقایی بود.

برای کاهش بیماری باید لکه های روی پوست را به حداقل رسانید کارهایی از قبیل خشک و بسته بندی کردن صحیح و کاربرد کود و سم های مسی و....را انجام داد

 

مقدمه:

پسته یکی از مهمترین محصولات باغبانی کشور بوده و دومین محصول صادراتی غیر نفتی بعد از فرش میباشد. یکی از مسائلی صادرات آن را به خطر می اندازد وجود آفلاتوکسین در پسته 

است.آفلاتوکسین از متابولیتهای قارچ آسپرژیلوس فلاووس و آفلاتوکسین پارازیتیکوس میباشد 

که خطراتی برای سلامت انسان دارد . مهمترین عامل ورود قارچهای مولد آفلاتوکسین ترک خوردگی پوست روئی پسته در باغ می باشد،خطر ناک ترین نوع ترک خوردگی عارضه ی زود خندانی می باشدکه هم پوست سبز و هم پوست استخوانی بطور همزمان ترک برداشته و مغز مستقیمأ در معرض هجوم قارچهای مولد آفلاتوکسین قرار می گیرند.خصوصیات ظاهری پسته های آلوده به افلاتوکسین در باغ متفاوت از پسته های سالم بوده و می توان از این خصوصیات جهت حذف این گونه پسته ها در مرحله ی فراوری استفاده نمود .

بر اساس تحقیق جدید ، میزان آلودگی پسته ی ایرانی به آفلاتوکسین در حدود استانداردهای 

کشور آمریکا و فراتر از استانداردهای کشورهای اروپائی است.

استاندارد کشور آمریکا برای بالاترین میزان آفلاتوکسین در پسته به حدود 20 نانو گرم (یک ششم گرم) به ازای هر گرم پسته و در کشورهای اروپائی به حدود 4 نانو گرم به ازای هر گرم می رسد و این در حالی است که مجموع آلودگی پسته ی ایرانی به آفلاتوکسین به حدود 16نانو گرم به ازای هر گرم پسته میرسد.

گر چه از نظر استانداردهای بهداشتی ،پسته ایرانی قابل صدور به کشور آمریکا است اما 

محدودیتهای سیاسی منجر به بسته بودن بازارهای این کشور به روی صادرات پسته ایرانی شده 

است.

بر اساس براورد کارشناسان جهانی بهداشت و سازمان خوار وبار و کشاورزی ملل متحد استفاده از پسته آلوده به میزان استانداردهای آمریکا و ایران در کشورهای اروپائی منجر به افزایش تعداد مبتلایان به سرطان کبد خواهد شد.

به عقیده ی پژوهشگران انچه باعث آلودگی بیش از حد پسته ی ایرانی شده است استفاده از 

روشهای سنتی در برداشت ،انبارداری و حمل ونقل محصول پسته است.

عامل بیماری :

مهمترین قارچهای تولید کننده ی آفلاتوکسین عبارتند از :


Aspergillus flavus1- 

.Aspergillus parasiticu2- 

این قارچها تولد مایکوتوکسین یا قارچ زهر می کنند که در سالهای اخیر سرطان زایی آن به اثبات رسیده است . این قارچ مثل پنی سیلیوم ساپروفیت یا پارازیت ضعیف میباشد که دارای گونه های مختلفی است که گونه ی فلاووس به صورت کپک زرد دیده میشود  

این قارچ دارای کنیدیوفور و کنیدیوم تسبیحی است که روی فیالید قرار گرفته است.

آفلاتوکسینهای تولید شده توسط این قارچ به صورت زیر میباشند

 

از نظر سرطان زایی خطر بسار بیشتری دارد B1 که B1- B2- G1- G2.


شرایط لازم برای فعالیت قارچهای مولد آفلاتوکسین و در نتیجه تولید آفلاتوکسین وجود مواد 

غذایی ،حرارت25 درجه ،رطوبت نسبی 85% است 


اهمیت بیماری:

الف)از نظر بهداشتی :

مایکوتوکسین تولید شده توسط آسپرژیلوس باعث ایجاد سرطان کبد در انسان می باشد

اینصورت که مغز پستهسرشار از دو اسید چرب ضروری برای بدن به نام لینولییک و لینولنیک است 

قارچ آسپرژیلوس در شرایط مساعد به مغز پسته حمله میکند و با پوسیده کردن آن 

تولید سمی بنام آفلاتوکسین می شود که در اثر تجمع در بافت های کبدی به بروز سرطان می انجامد 



ب) از نظر اقتصادی

براساس گزارش موسسه تحقیقات پسته ی کشور ،میزان صادرات پسته از کشور سالیانه حدود 120 

هزار تن است . بر اساس آمار حود 20% از صادرات پسته به کشورهای اروپائی است که حد مجاز 

آفلاتوکسین بسیار پایینی را در نظر گرفته اند . اگر حداقل در 50%موارد صادرات به اروپا مشکل  

آلودگی بیش از حد مجاز مواجه باشیم لذا با در نظر گرفتن کاهش قیمتی حدود 600 تومان در 

کیلو میزان زیان حاصله حدود 9 میلیارد تومان خسارت مستقیم خواهد بود علاوه بر این در 

چنین شرایطی برگشت محصول پسته به دلیل عدم تطابق با استانداردهای مصرف کنندگان اروپائی زیانهای غیر مستقیم زیادی که می توان به از دست دادن بازارهای نهائی اشاره نمود که پیامدهای 

اجتماعی و فرهنگی منفی ناشی ازآن گریبانگیر تولید کنندگان و صادر کنندگان پسته خواهد بود .

حال اگر فرض کنیم 30% از آلودگی را به حد مجاز وقابل قبول کاهش داده منفعت اقتصادی حدود 3میلیاردی را بدست می آوریم.


عوامل موثر بر تولید آفلاتوکسین در پسته:


1- زود خندانی پسته به اینصورت که در بررسی های انجام گرفته به این نتیجه رسیدند که 

20% از پسته های زود خندان آلوده به آفلاتوکسین می شوند در حالی که دانه های پسته ای که پوست سبز آن در باغ سالم مانده بود آلودگی ندارند  

2. برداشت دیر هنگام پسته باعث پاره شدن پوست سبز می شود.

3- خسارت پرندگان و شکستگی

4- کرم میوه خوار دانه هایی را که پوست سبزشان ترک خورده است را مورد حمله قرار میدهند و 

مشاهده شده در این صورت مقدار آفلاتوکسین زیاد است  

5- پسته های زود خندان ممکن است که در طی حمل ونقل و خرید و فروش آلوده شوند 

6- گسترش قارچ در نخاله های پسته افزایش یافته وباعث تولید بیشتر پسته ی آلوده به قارچ  

مایکوتوکسین می شود. 

7- محموله های بزرگ و فله ای پسته به دلیل وجود رطوبت بالا و دمای زیاد شرایط را برای آلودگی

پسته ی زود خندان فراهم می کنند .

8- عواملی مثل تهویه ،هجوم میکروارگانیسم ها(باکتری ایکولای) ،زمان و مدت انبار داری ،استفاده 

از مواد شیمیایی ، تراکم اسپور ،شرایط انبار داری (به ویژه نشت آب و فشردگی محصول در انبار 

می تواند بر رشد قارچ و تولید مایکوتوکسین تاثیر بگذارد .

اصول مبارزه:


1- در یک تحقیق استفاده از اسانس طبیعی آویشن و زنیان به جای ترکیبات شیمیایی به روی رشد قارچ آسپرژیلوس پارازیتیکوس بررسی شده ودیده شده که منجر به کنترل این قارچگردیده. علی رغم وجود ترکیب ضد میکروبی تیمول بیشتر در اسانس زنیان نسبت به اسانس آویشن اسانس آویشن بهترمیتواند نسبت به کنترل رشد قارچ عمل کند و بر اساس آزمونهایی که انجام شده از زنیان و آویشن می توان به جای قارچ کش استفاده کرد 

2- نقش سورتینگ در کاهش آلودگی پسته به آفلاتوکسین:مهمترین عامل آلودگی پسته عدم جدا سازی پسته های لکه دار است. میانگین درصد پسته های لکه دار زرد قهوه ای در سه رقم فندقی احمد آقایی و کله قوچی به ترتیب 4.6 -2.26 – 1.13 و میانگین آفلاتوکسین اندازه گیری شده به ترتیب 136.25-632.38-120.35 پی بی بی است که با جداسازی کامل پسته های لکه دار در سه رقم فوق به ترتیب مقدار89.52-96.43-95.10 در صد الودگی به آفلاتوکسین در ارقام فندقی احمد آقایی ، کله قوچی کاسته شد. بیشترین مقدار آفلاتوکسین اندازه گیری شده در بسته ها لکه دار زرد قهوه ای رقم احمد آقایی بود که حتی حضور درصد پایینی از آنها دریک محموله می تواند عامل عدم کسب مجوز صدور آن به کشورهایی که حدود پایین آفلاتوکسین را مجاز میشناسند باشد.
 

3- یک محقق ایرانی توانست یک نوع کود میکروالمنت جدید تولید کند. این کود باعث 

افزایش محصول وافزایش 3.5 برابری سطح برگ میشود وهمچنین مقدار سم دفع افت را به نصف

میرساند و خاصیت مهم دیگری که دارد تاثیرش بر در کنترل آفلاتوکسین میشود . 150 هکتار 

باغ پسته تحت نظارت جهادکشاورزی از این کود مکمل استفاده کرد و دیده شد که میزان 

آفلاتوکسین در محصول پسته به 0.5 پی پی بی میلی گرم در تن کاهش یافته است.

4- پسته بلافاصله بعد از رسیدن باید برداشت شود تا کمتر مورد حمله ی آسپرژیلوس وحشرات به ویژه کرم میوه قرار گیرند

. 

5-برای جلوگیری از ابتلای پسته ی زود خندان به آسپرژیلوس از تکاندن پسته روی زمین وتماس 

خاک ،نخاله ها ،و پس مانده ها باید خودداری شود

6- برای به حداقل رساندن لکه های روی پوست استخوانی و جلوگیری از آلودگی و باید به سرعت 


پوست سبز جدا شود و خشک گردد و اگر نیازبود در ترمینال انبار شود باید به سرعت برودت داده 

شود در دمای صفر درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی کمتر از 70% نگهداری شود .قبل از برودت لازم است دانه های سالم از دانه ی ناسالم ،شاخ و برگ و مواد خارجی جدا شود

7- خشک کردن : در روش خشک کردن دو مرحله ای ابتدا پوست سبز را از پسته جدا کرده و سپس به مدت سه ساعت در خشک کن ستونی یا استوانه ای چرخشی با دمای حدود 82 درجه سانتی گراد رطوبت گیری میشود تا جایی که رطوبت مغز به 12 تا 13 درصد برسد. سپس پسته ها را در مرحله دوم به سیلوی نگهداری موقت دانه که در آن خشک کردن با هوای گرم به مدت یک روز تا دو روز ادامه دارد منتقل میشود تا رطوبت به 5 تا 6 درصد برسد .

در روش خشک کردن یک مرحله ای از خشک کن سیلویی خود تخلیه با دمای 60 تا 66 درجه 

سانتی گراد استفاده میشود که این کار به مدت 8 ساعت به طول می کشد . 

8- پسته ها توسط چشم یا دستگاههای الکترونیکی و نوری باید درجه بندی شوند تا پسته های 

الوده جدا شوند 

9- میزان کم اکسیژن (کمتر از 5%) باعث حفظ کیفیت مزه ی پسته و خسارت حشرات میشوند 

این منجر به کاهش آلودگی به قارچ میشود

10- مدیریت صحیح مزرعه

11- تناوب زراعی 

12- آلودگی به قارچ در طول حمل افزایش میابد . این ممکن است به علت ریز اقلیمی در  

کانتینرهای حمل باشد که این با سرمازا کردن کامیونها تا حدی باعث کاهش بیماری می شود . 

13- هرس درختان به گونه ای انجام گیرد که شاخه های بارده با سطح خاک تماس نداشته باشند . 

14- مبازه علیه میوه خوار پسته تا لاروهای سن 2 آن شرایط را برای آلودگی پسته به قارچ عامل  

آفلاتوکسین فراهم ننمایند .

15- پوست جدا شده ی میوه باید در زیر خاک مدفون شوند.

16- از مخلوط کردن پسته خندان و بسته باید خودداری شود . 

17- استفاده از سم های مسی برای کنترل آلودگی موثر است.