vرده بندی کرم های پهن در سطح زیررده

1.رده کرم های پهن ازاد یا توربلاریا

اب زی و اغلب ازاد زی هستند.سطح خارجی بدن انها معمولا مژه دار است.معروف ترین نمونه     است.Planaria

2.رده بادکش داران یا ترماتودا

 

oمعروف به کپلک یا فلوک و همگی انگلی هستند. اجزا نگه دارنده چسبنده خاصی در بدن ان ها یافت می شود چرخه ی زندگی انها پیچیده و شامل تولید مثل غیرجنسی و جنسی است این رده به

 سه زیر رده تقسیم می گردد:

 

v زیررده اسپیدوگاستره ا

 

qاغلب انگل داخلی یا aاندو پارازیت نرم تنان هستند. یک صفحه یا دیسک چسباننده عقبی بزرگ دارند.اما اکثرا فاقد بادکش جلویی یا دهانی هستند.معروف ترین نمونه Aspidogater  است.

v زیر رده یک میزبانه هاa یا مونوژنه ا

 

qاغلب انگل خارجی یا eاکتوپارازیت مهره داران هستند.در چرخه ی زندگی انها تنها یک میزبان وجود دارد دارای oاپیستهاپتور هستند.معروف ترین نمونه Polystoma  نام دارد.

v زیر رده دو میزبانه ها یا چند میزبانه ها یا دایژنه ا

 

بالغین انگل داخلی مهره داران هستند حداقل دو چرخه ی زندگی متفاوت در دو یا اغلب سه میزبان دارند دارای بادکش دهانی و بادکش عقبی یا شکمی یا استابولوم هستند.معروف ترین نمونه ها Fasciola

 Schistosoma.Clonorchisاست.

 

3.رده کرم های نواری یا سستوایده ا

 

همگی انگلی فاقد دستگاه گوارشی و دارای پتانسیل تولید مثلی بالایی هستند.این رده به دو زیر رده تقسیم بندی میشود: 

1.زیررده سستوداریا یا نواریان تک پاره

بدن انها به بخش هایی که پرو گلوتید یا بند نامیده میشوند تقسیم نشده و لارو انها انگل سخت پوستان و بالغ انها انگل ماهی ها است معروف ترین نمونه Amphilia است.

2.زیررده یوسستودا یا نواریان بس پاره

کرم های نواری حقیقی هستند و بدن انها به چند قسمت مشخص به نام های اسکولکس یا سر;نک یا گردن;استروبیلا یا تنه ای که مرکب از تعداد زیادی پروگلوتید است قابل تقسیم است در هر پروگلوتید هم سیستم تولید مثلی نر و هم ماده یافت میشود بالغین انگل دستگاه گوارشی مهره داران هستند معرف ترین: Echinococus.Taenia.Diphyllobothrium    

هستند.

 

بادکش داران یا فلوک ها

 

تقریبا 8000 گونه کرم پهن انگلی از این رده با نام کلی کپلک ها یا فلوک ها شناخته شده است.در این جانوران یک یا چند عضو چسبنده یا بادکش وجود دارد که به کمک انها خود را به میزبان می چسبانند.هر بادکش حقیقی عبارت است از یک فرو رفتگی جا می شکل حفره دار و از بقیه سطح خارجی متمایز است اما اساس کار ان بر مبنای اصول ایجاد خلا استوار است تقریبا همه ی فلوک های بالغ انگل مهره داران هستند ولی مراحل نابالغ انها در بی مهره گان و مهره داران و حتی به صورت کیست روی گیاهان یافت می شود.اغلب فلوک ها پهن و تخم مرغی و یا کشیده اند و طول انها از 1 میلی متر تا 6 سانتی متر تغییر  میکند. فلوک ها از یاخته های میزبان و قطعات یاخته ای تغذیه میکنند. دستگاه گوارشی انها شامل یک دهان جلویی و یک حلق عضلانی مکنده است. 

qاز هریک از انشعابات اصلی روده تعدادی کیسه کور یا  سکوم انشعاب می یابد که به سمت عقب بدن امتداد دارند.بعضی از فلوک ها قادر هستند مواد مغذی را از دیواره بدن خود جذب نمایند. ساختمان دیواره بدن همه فلوک ها شبیه به یکدیگر است و این امر نمایان گر یک تطابق تکاملی نسبت به شیوه انگلی زندگی است . اپیدرم وجود ندارد در عوض یک پوشش کوتیکولی فاقد مژه که تگومنت نامیده میشود سطح بدن را می پوشاند .قسمت بیرونی تگومنت از یک لایه الی از جنس پروتئین و کربو هیدرات یعنی گلیکوکالیکس است که به انتقال مواد مغذی مواد زاید و گازها از خلال دیواره بدن جانور کمک و انها را در مقابل انزیم ها و سیستم ایمنی میزبان پشتیبانی میکند.در این منطقه همچنین ریز پرزها یافت میشوند که باعث تسهیل تبادل مواد مغذی می گردند.در تگومنت اجزا خار و یا فلس مانند نیز مشاهده می گرددکه از سختی بیشتری برخوردارند در زیر کوتیکول عضلات حلقوی  

و سپس عضلات طولی قرار دارند.در بین رشته های عضلانی یاخته های غده ای یافت می شوند که ترشحات ان ها به سطح راه می یابند.یاخته های کوتیکولی هسته دار و کشیده هستند و فضای موجود بین اندام ها توسط پارانشیم پرشده است.

شامل گروه کوچکی از فلوک ها است که ترجیحا انگل داخلی یا aاندوپارازیت نرم تنان هستند ویژگی اعضای این زیررده وجود یک عضو نگاه دارنده بزرگ بیضی شکل است که کل سطح شکمی جانور را

می پوشاند و اپیستهاپتور نامیده می شود. اپیستهاپتور به عنوان یک اندام چسبنده فوق العاده قوی عمل می کند.

بادکش دهانی که مشخصه اغلب بادکش داران است در این گروه وجود ندارد معمولا در چرخه ی زندگی یک aاسپیدوگاسترین یک میزبان و یا دو میزبان یافت می شود میزبان نهایی معمولا یک مهره دار است که با خوردن نرم تن حاوی انگل نابالغ الوده  می گردد...

 

زیررده یک میزبانه ها مونوژنه ا

 

•فلوک های مونوژنه در چرخه ی زندگی خود یکبار در یک میزبان تولید نسل دارند این جانوران اساسا انگل خارجی یا اکتوپارازیت ماهیان اب شیرین و دریایی هستند وبا چسبیدن به رشته های اب ششی انها از یاخته های پوششی موکوس و خون انها تغذیه می کنند چسبیدن توسط یک اپیستهاپتور انجام میگیرد که یک عضو عضلانی پیچیده است و معمولا دارای تعدادی بادکش بعلاوه قطعات سخت ویژه است. معمولا تخم های این جانوران مجهز به یک یا چند رشته چسبناک بوده به کمک انها به رشته های اب ششی ماهی ها متصل میشوند تخم ها سرانجام تبدیل به لارو های مژه دار میشوند که به طرف میزبان شنا میکنند و توسط اپیستهاپتور به ان می چسبند.

 

qدر یک نمونه معروف به نام پلی ستوما انته ژریموم که انگل مثانه قورباغه است تخم ها در بهار به اب می ریزند و تبدیل به لارو می شون این لاروها هریک 5 گروه مژه 4 لکه چشمی و یک صفحه یا دیسک عقبی دارند و هریک تبدیل به 16 لارو می شوند که توسط مژه های خود سریعا شنا           می کنند و خود را به لارو قورباغه در مرحله اب شش داخلی  می رسانند و با کمک قلاب ها در درون محفظه اب ششی جانور مستقر و منتظر دگردیسی ان می شوند اگر میزبان دگردیسی نماید به مثانه ان میروند و بالغ میشوند اگر لارو قورباغه در مرحله اب شش خارجی باشد در انجا به بلوغ جنسی رسیده تخم ریزی می کنند.

 

زیررده دو میزبانه ها یا دایژنه ا

 

qاکثریت فلوک ها به این زیررده تعلق دارند که همگی انگل و بعضی مسئول مرگ انسان و احشام هستند چرخه ی زندگی ان ها پیچیده است و نیاز به حداقل دو ریخت دارد که در هر مرحله چرخه زندگی بسیار بغرنج و پیچیده است و نیاز به میزبان خاصی دارد این جانوران برای کامل کردن چرخه ی زندگی خود حداقل به دو میزبان نیاز دارند.
q انواع بالغ ترجیحا در دستگاه گوارشی یا ضمایم ان نظیر کبد مجاری صفراوی مهره داران و در درجه دوم در کلیه ها مثانه کیسه هوایی پرندگان بخش هایی از سیستم تنفسی یافت می شوند یک مرحله از چرخه ی زندگی معمولا در یک میزبان بی مهره طی                   می گردد مثلا فلوک کبدی گوسفند معمولا انگل داخلی مجاری صفراوی گوسفند(فاسیولا هپاتیکا) است و از این رو به فلوک کبدی شهرت دارد این جانور 1-4 سانتی متر طول و 2/5 سانتی متر پهنا دارد...

 

 انتهای جلویی بدن ان به یک لوب سری مخروطی شکل منتهی می گردد که در نوک ان یک بادکش و در مرکز ان یک منفذ بیضوی یا دهان یافت می شود. 

بادکش دیگری به فاصله کوتاهی از بادکش دهانی در سطح شکمی قرار گرفته است که استابولوم نامیده میشود در بین این دو بادکش کمی نزدیک تر به انتهای عقبی منفذ جنسی قرار دارد منفذ دفعی منفرد در منتهی الیه عقبی بدن واقع شده است دهان جانور به یک حلق عضلانی کوتاه تخم مرغی شکل راه می یابد که بعد از دنبال شدن با یک مری کوتاه با دیواره نازک به دو انشعاب اصلی می پیوندد هر یک از انشعابات روده به کیسه های کور یا سکوم های متعددی منتهی می شوند که در همه نواحی بدن بین اندامها پراکنده اند سیستم دفعی شامل لوله های بسیار منشعب مجهز به یاخته های شعله ای است و مجرای دفعی اصلی از طریق منفذ دفعی واقع در انتهای عقب بدن به بیرون راه

می یابد.

 

فاسیولا هپاتیکا

 

فاسیولا هپاتیکا موجودی تک جنس است سیستم تولید مثلی نر در ان شامل دو بیضه منشعب است که بخشی از فضای میانی بدن را اشغال میکنند و مجرای اسپرمی هر یک به سمت انتهای جلویی امتداد دارد مجاری اسپرمی بعد از اتحاد با یکدیگر یک جام نطفه ای یا وزیکول سمینال را تشکیل می دهند که در جلوی بادکش شکمی به مجرای انزالی و به کیسه دارنده عضو جفت گیری ختم می گردد منفذ جنسی نر در نوک ریشه چه قرار دارد سیستم تناسلی ماده جانور شامل یک تخمدان منشعب است که معمولا در یک سوم فوقانی و در سمت راست خط میانی بدن قرار دارد اویدکت کوتاهی از این تخمدان منشا میگیرد که بعد از پیوستن به مجرای زرده ای مشترک و کانال یا مجرای لورر به یک قسمت وسیع تر به نام اووتیپ منتهی می شود سپس به عنوان یک مجرای پهن و طویل  به نام رحم که پر از تخم است به  طرف جلو امتداد می یابد اوتیپ با غدد مeهلیس احاطه شده است که پوشش نسبتا

مقاومی در اطراف تخم ایجاد می نماید...

 

  چرخه زندگی کرم فاسیولا هپاتیکا

تخم انگل  در زیر دمای ۱۰ درجه و بالای ۳۰ درجه رشد

نمی کند میراسیدیوم در ۳۰ درجه سانتی گراد در مدت ۹-۱۵ روز تشکیل

می شود و آنزیم hatching در این مرحله نقش دارد . انزیم hatching در اثر قرار گرفتن در معرض نور ترشح می شود. این آنزیم مواد شیمیایی را که باعث انسداد  دریچه تخم شده بودند را حل می کند. عمر میراسیدیوم مژه دار ۸ ساعت است .  میراسیدیوم بعد از ورود به بدن میزبان واسط تبدیل به یک لارو طویل کیسه ای شکل توخالی به نام اسپوروسیت می شود.هر اسپوروسیست ۵-۸ ردی ایجاد می کند .

 ردی بسیار کاملتر ، محرک و دارای دستگاه گوارش است و  به غدد گوارشی حلزون مهاجرت ، تبدیل به ردی مادر و داخلش ردی های دختر تشکیل می شود و از آنها هم ۱۴-۲۰ سرکر تولید می شود  سرکر از راه کیسه هوایی حلزون وارد آب و تا یکساعت بعد روی گیاهان آبزی به متاسرکر

 تبدیل

می شود.

 

کرم های نواری:

کرم های نواری تخصص یافته ترین کرم های پهن هستند تقریبا همه ی 3500 گونه ی بالغ کرم های نواری انگل داخلی اند و در دستگاه گوارش مهره داران زیست می کنند رنگ انها اغلب سفید با سایه ای زرد یا خاکستری و طولشان در مرحله بلوغ 1 میلی متر تا 15 متر است.

کرم های نواری بالغ با دو سازش منحصر به فرد برای زندگی انگلی شناخته می شوند:

1.فاقد دهان و دستگاه گوارش هستند و در تمام چرخه ی زندگی مواد غذایی را از راه دیواره ی بدن یا تگومنت جذب می کنند.

2.اغلب انواع بالغ یک بدن طویل نوار مانند مرکب از قطعات تکرار شونده دارند که توسط فرورفتگی های عرضی از هم مجزایند.

 

زیررده کرمهای نواری حقیقی

 

qبدن این رده از کرم ها به 3 دسته تقسیم شده است در یک انتها یک ساختمان نگهدارنده به نام اسکولکس وجود دارد که دارای یک عضو عضلانی است و گاهی یک بخش پوزه است که این بخش معمولا قلاب دارد... 

     یک کرم نواری حقیقی خود را توسط اسکولکس به طور محکم به دیواره ی روده ی میزبان می چسباند عقب اسکولکس باریک و به شکل گردن است و با انقباضات عرضی باعث ایجاد سومین قسمت بدن (تنه) می شود تنه یا استروبیلا شامل زنجیره ای از پروگلوتیدها است که هر چه به طرف عقب بدن نزدیک تر باشند از پهنای بیشتری برخوردارند.

     این بندها (پروگلوتیدها) با ایجاد بندهای جدید به عقب رانده می شوند و شروع به بالغ شدن و تولید تخم

     می کنند. 

qبنابراین گفته می شود که پروگلوتیدهای جلویی نابالغ میانی ها بالغ و انتهایی ها (حاوی توده های تخم) رسیده هستند.دیواره ی خارجی بدن کرم های نواری شامل یک تگومنت مشابه تگومنت بادکش داران است که نقش مهمی در جذب

غذا دارد. 

qسیستم عصبی فقط شامل یک جفت طناب عصبی است که برخاسته از یک توده ی عصبی موجود در اسکولکس هستند و در طول استروبیلا امتداد دارند قسمت عصبی سر شامل دو عقده است که توسط یک رابط عرضی و یک حلقه با یکدیگر اتصال دارند کرم های نواری تک جنس هستند به جز یک جنس تنیا اسا....

هر پروگلوتید دارای یک مجموعه ی کامل از اندام های تولید مثلی نر و ماده است:بیضه های متعدد در پروگلوتید پراکنده اند و مجاری کوچک امتداد یافته از هر یک به یک مجرای پیچ خورده (مجرای اسپرمی) منفرد می انجامد که ان به یک کیسه ی جفت گیری یا کیسه ی اسپرمی منتهی می گردد. در این کیسه مجرای اسپرمی ابتدا یک مجرای انزالی پیچ خورده و سپس یک ریشه چه را ایجاد می کند.

qریشه چه از طریق اتاقک جنسی و سرانجام از راه منفذ جنسی مشترک به بیرون راه می یابد سیستم تناسلی نر در یک پروگلوتید با پروگلوتید بالغ دیگری یا کرم دیگر در همان میزبان  اتفاق می افتد تخمدان معمولا دو لوبی است که لوب های ان توسط یک رابط (پل) ارتباط دارند. از محل پل یک اویدکت کوچک جدا می شود که به مجرای زرده ای می پیوندد (توده ی غدد زرده ای در زیر تخمدان واقع است) ویک واژن به طور مورب از این محل به طرف منفذ جنسی امتداد می یابد از محل اتصال این چند بخش یک رحم ته بسته نیز جدا می گردد بخشی از واژن ممکن است به شکل کیسه ی دریافت کننده ی اسپرم حجیم تر شده باشد ضمن انکه در محل این اتصال چندگانه اویدکت کمی حجیم تر شده تبدیل به اووتیپ می شود که با غدد مهلیس احاطه گردیده است.. 
vروش عمومی بارور کردن یک پرو گلوتید توسط خود ان است (خود لقاحی) یعنی ریشه چه ی خود را وارد واژن خود می نماید ولی گاهی بخشی از بدن معمولا نیمه ی جلویی روی بخش دیگر نیمه ی عقبی خم شده پروگلوتیدهای ان بخش را بارور می نماید اگر هم بیش از یک کرم در میزبان وجود داشته باشد ممکن است تبادل اسپرمی بین دو جانور صورت گیرد تخم های (بارور شده) معمولا در اووتیپ دارای پوشش نسبتا محکمی می شوند بعد از انکه رحم در یک پروگلوتید پر از تخم شد سیستم های تناسلی ان تجزیه و پروگلوتید رسیده به مانند کیفی از تخم ها تلقی می گردد سپس از کرم جدا و همراه مدفوع دفع می شود به این ترتیب تخم ها در خارج بدن به بیرون راه می یابند در تعداد کمی از کرم های نواری پرو گلوتید رسیده در روده متلاشی می شود و تخم ها در بدن میزبان ازاد می شوند از انجا که جدا شدن پروگلوتیدهای رسیده مدام نیست طول کرم نواری زیاد میشود.... 

بعضی کرم های نواری انگلی مهم در انسان 

معمول ترین کرم نواری انگلی انسان تنیای غیر مسلح یا کرم کدوی گاوی است. کرم بالغ ساکن روده ی باریک است و گاهی طول ان به سه متر میرسد از متلاشی شدن هر پروگلوتید رسیده این کرم 80000 تخم در خارج ازاد می شود تخم در اثر رشد و نمو به یک لارو شش قلابه که انکوسفر نامیده می شود تبدیل می گردد. 

اگر گاو از علف الوده به مدفوع ادمی تغذیه کند پرو گلوتیدها را می خورد. در سیستم گوارشی این جانور لارو ها ازاد میشوندو با قلاب های خود از دیواره ی روده گذشته وارد جریان خون و از انجا وارد عضلات اسکلتی میزبان می شوند و به صورت یک کرم مثانه ای یا سیستی سرکوس کیست می بندند اگر انسان از گوشت گاو الوده تغذیه کند سیستی سرکوس ها در دستگاه گوارش او ازاد می شوند و توسط اسکولکس خود به دیواره ی روده چسبیده و بالغ می شوند. 

یک کرم نواری مشابه تنیای مسلح یا کرم کدوی خوک است که چرخه ی زندگی مشابهی با تنیای غیر مسلح دارد جز انکه میزبان حد واسط این انگل خوک است طول این کرم به 10 متر نیز می رسد ولی معمولا 2 الی 3 متر دارد بیماریزایی تنیای مسلح در انسان نسبت به خوک جدی تر است گاهی به جای ازاد شدن انکوسفرها در خارج بدن در اثر متلاشی شدن پروگلوتید رسیده در روده انسان انکوسفرها در روده ازاد شده از طریق گردش خون به بافت های مختلف می روند و کیست می بندند.سیستی سرکوزیس

با تشکر از خانم:ندا کژایی